کودتای مخملی

کودتای مخملی اقدامی اعتراضی، مسالمت‌آمیز و بدون خشونت با محوریت مردم است که به منظور تغییر یک حکومت و یا نظام سیاسی توسط گروههای سیاسی قدرت طلب طراحی و اجرا می گردد.

همچنین کودتای مخملی برخلاف انقلابهای توده ای که بر حضور بخش عمده و حداکثری طبقات مختلف اجتماعی متکی هستند،  با حضور حداقلی مردم شکل می‌گیرد.

تفاوت کودتای مخملی با جنبش های اجتماعی نیز در این است که جنبش‌های اجتماعی نوعی حرکت طبیعی است که مبتنی بر نیازهای اجتماعی - اقتصادی شکل می‌گیرد و در آن حرکت از پائین به بالا یعنی از توده ها آغاز شده و به تدریج با انسجام یابی حرکت و مشخص شدن  رهبری و شعارهای جنبش، شکل جدی به خود می گیرد؛ اما کودتای مخملی حرکتی مصنوعی و طراحی شده از بالا به پائین است که توسط احزاب و گروههای سیاسی طراحی گردیده و برای تحقق اهدافی مشخص که اغلب کسب قدرت است, به بسیج توده ها دست می‌زند و آنها را از طریق ابزارهای رسانه ای به خیابانها می‌کشاند.

عوامل این اقدام از آن به عنوان انقلاب و مقابله‌کنندگان با این اقدام از آن به عنوان کودتا یاد می‌کنند. انجام کودتای مخملی به مقدمات و بستر مناسبی نیاز دارد که از ناحیه ناتوی فرهنگی تأمین می‌شود. به هر میزان عناصر ناتوی فرهنگی عمیق‌تر و تأثیرگذارتر عمل کرده باشند، انجام کودتای مخملی سهل‌تر خواهد بود.

کودتای مخملی، برای اجرا به انگیزه‌های بالا نیاز دارد؛ از این رو زمانی را برای اقدام انتخاب می‌کند که جامعه مخاطب به واسطه پرداختن به موضوعی خاص از حداکثر انگیزه برای پاسخ دادن به خواسته‌‌های کودتای مخملی برخوردار است و به همین سبب در بیشتر مواقع، زمان برگزاری انتخابات در کشور هدف را برای اجرای برنامه خود برمی‌گزیند. از ترفندهای اصلی کودتای مخملی این است که با به میدان آوردن بخشی از مردم بار اصلی را بر دوش آنها می‌گذارد. توجه کودتای مخملی به مردم از این جهت است که می‌خواهد با افزایش فشار بر حکومت وقت، از حضور مردم برای مشروعیت بخشیدن به اقدام خود استفاده کند تا از جنبه‌های منفی آن کاسته شود و این طور وانمود شود که جابه‌جایی در قدرت به خواست و میل مردم صورت گرفته و حکومت جدید مشروعیت مردمی دارد.

در کودتای مخملی وابستگی پیدا و پنهان به خارج یک اصل محسوب می‌شود. نوع وابستگی به خارج و دریافت کمک از آن به شرایط بستگی دارد. گاهی این وابستگی کاملاً واضح و آشکار و با توافقات قبلی است و گاهی بدون وابستگی آشکار و توافق قبلی انجام می‌شود؛ به این نحو که در حین عمل، نیروی بیگانه که از حرکت اعتراضی در حال انجام راضی است به روش‌های مختلف به نیروی «کودتاگر» کمک می‌کند. این حالت در جاهایی انجام می‌شود که وابستگی و استفاده از کمک خارجی مذموم بوده و به شدت یک ضد ارزش تلقی می‌شود.