ولایت فقیه و رئیس دولت

 مقاله از محمد مهدی تهرانی

اگر دولت اصلاحات بر کرسی ریاست جمهوری نشست، فضای کشور شاهد غلبه یک گفتمان در فضای دیپلماسی و سیاسی کشور بود؛ آنجا که حرف از آزادی و دموکراسی به میان می آمد و خاتمی طول و عرض کره زمین را به هم می دوخت تا از گفتگوی تمدن‌ها و حقوق بشر بگوید و تعلیمات غرب را برای غرب بازتعریف کند.

از سوم تیر فضا برای گفتمان جدیدی باز شد و طبیعی بود که رییس‌جمهور پرچمدار گفتمان جدید در عرصه سیاسی کشور باشد. اگر تا پیش از این حرف از دموکراسی و آزادی و حقوق بشر در جمع های بین المللی و دانشجویی و حوزوی بود و تمام تلاش ها حول محور عدم تناقض اسلام و غرب یا به عبارت بهتر ارائه تفسیر قابل تطبیق با غرب از اسلام سامان می یافت، این بار چند واژگان کلیدی به میهمانی جلسات سیاست مداران و مسئولین اصولگرایی آمد که آرزوی تحقق دولت اسلامی را در سر داشتند.

این واژگان کلیدی البته حاشیه ساز هم شد. گاهی این واژگان نماد اصولگرایی و آرمانگرایی دولت نهم و دهم توصیف شد و گاه نماد انحراف آن لقب گرفت! گاه دولت از باب ترویج و غلبه دادن این گفتمان تمجید شد و گاه توبیخ! گاه مورد مدح قرار گرفت و گاه ذمّ! دو تفسیر کاملا متناقض از یک رویکرد و یک گفتمان که بر جریان غیردینی و غیربومی اتوریته پیدا کرد و آن را به حاشیه راند، در نوع خود جالب توجه بود.

واژگانی که احمدی‌نژاد مدام در سخنرانی های خود تکرار می کرد، شاید برونداد همان اندیشه ها و حرف های جمع هایی بود که سوم تیر را رقم زدند. این واژگان عبارت بودند از هدف خلقت و رسالت انبیاء، آینده مهدوی، توجه به امام، جایگاه انسان کامل و موضوع ولایت فقیه. شاید این را تاریخ بتواند جزو اعترافات صریح فائزه هاشمی رفسنجانی قلمداد کند؛ آنجا که در حاشیه راهپیمایی غیرقانونی 25 خرداد 88 با صراحت می گوید: «(آیت الله)خامنه‌ای تو این همه دوره کی رهبر بوده؟ در زمان بابا که نبود. زمان خاتمی هم که نبود. تنها دوره‌ای که رهبر بوده الانه...»

در عین حال البته برخی احمدی‌نژاد را دارای زاویه با ولایت فقیه خواندند تا این پازل به صورتی پیچیده تر از آنچه گمان می شد، در بیاید. برخی می گفتند دولت مروج اسلام منهای روحانیت و اسلام منهای ولایت فقیه است. دولت معتقد است می توان با امام زمان مستقیم ارتباط گرفت و اصولاً در این میان، ولی فقیه جایگاهی ندارد. جمعی دیگر نیز دولت را حجتیه ای لقب دادند و جمعی اهل خرافات! و برخی نیز حتی به صراحت گفتند که احمدی‌نژاد در سخنان خود اصلا حرفی از ولایت فقیه نمی زند و این معنادار است!

به نظر می رسد بتوان از مجموعه سخنان رییس‌جمهور، مبانی فکری او در این خصوص را دریافت و نگاه جامعی نسبت به مسئله پیدا کرد. اینکه بالاخره آیا احمدی‌نژاد در سخنان خود نامی از ولایت فقیه می آورد یا نه و اگر می آورد چه جایگاه و مختصاتی را برای موضوع تعریف می کند، درخور بحث است.

احمدی‌نژاد از همان آغاز، موضوع بسیاری از سخنرانی هایش را به تشریح یک سیر بحث مشخص اختصاص داد. محتوای این سیر در سخنرانی سازمان ملل او نیز بروز و ظهور داشت. رهبر انقلاب در خصوص سخنرانی احمدی‌نژاد در سازمان ملل در سال 86 فرمودند: «منطق جمهورى اسلامى، آنجا گفته شد؛ منطق دین گفته شد؛ بحث خوبى راجع به نگاه اسلام و دین به علم، نور بودن علم و در دست خدا بودنِ نورافکن علم -که اینها بحث‌هاى خوبى است- مطرح شد. اشتباه می‌کنند کسانى که فکر می‌کنند در محیط‌هاى فرنگى -حالا اروپایى، امریکایى- وقتى حضور پیدا می‌کنند، باید همان حرف‌هاى خودِ آنها را -صد سال است، دویست سال است که از این حرف‌ها دارند می‌زنند- تکرار کنند و به خودشان بگویند؛ اینها حرف نشد، اسلام حرف دارد.»

اما فارغ از این، زاویه نگاهی که رییس‌جمهور در باب مفهوم خلقت و ماهیت انسان کامل و اسلام مطرح کرده و می کند و رهبری هم آن را مورد تایید قرار داده و از آن تجلیل کرده اند، سوال اینجاست که سیر بحثی که احمدی‌نژاد پی می گیرد، چیست و مفهوم ولایت فقیه از حیث تئوریک در این سیر بحث از چه جایگاهی برخوردار است؟

احمدی‌نژاد از علت دشمنی قدرت‌های بزرگ با ایران اسلامی شروع می کند و از رمز پایداری انقلاب اسلامی می‌پرسد. او می گوید: «چه عنصری در حرکت ملت ایران وجود دارد که همه‌ی گردنکشان، دزدان، خودخواهان و فاسدهای عالم از آن در هراس اند. این عنصر کدام است؟»

او از اینجا به اصل خلقت بر می‌گردد و حرکت انبیاء در طول تاریخ را مورد اشاره قرار می دهد. نکته اول در باب خلقت حرکتی است که انسان باید به سوی کمال پی بگیرد. احمدی‌نژاد می گوید: «خدای متعال انسان را برای حرکت به سمت نقطه‌ی کمال خلق کرده است… خدا انسان را خلق کرد و دو چیز از او خواست؛ اول اینکه خودش به سمت قله‌های کمال حرکت کند و دوم اینکه در جهان یک جامعه‌ی سعادتمند، الهی، عادلانه و سازنده برپا بکند.»

آنجا که احمدی‌نژاد از تشکیل جامعه سعادتمند و الهی می گوید و از برپایی جهان بدون ظلم و عدالت محور سخن به میان می آورد یا از ضرورت آمادگی بشر برای ظهور و فراهم کردن مقدمات ظهور یا تلاش برای رفع ظلم حرف می زند، در واقع دست رد به سینه کسانی می زند که تا نامی از امام زمان می شوند، یاد انجمن حجتیه می افتند و می کوشند تا نام امام زمان را با انگ انجمن حجتیه از تریبون ها و سرِ زبان ها بگیرند. چه آنکه حجتیه ای ها هر گونه تلاشی برای رفع فساد و ظلم قبل از ظهور منجی را بی فایده و محکوم به شکست می دانند.

احمدی‌نژاد می گوید: «خدا استعداد الهی شدن را در انسان قرار داده است.» و ادامه می دهد: «انسان باید حرکت بکند. اما برای حرکت خودش نیازمند عواملی است؛ اولین عاملی که انسان برای حرکت به سمت قله ها نیاز دارد، شناخت خداست.»

از این جاست که او در مورد مفهوم انسان کامل و ولایت سخن می گوید و معتقد است از مسیر شناخت انسان کامل و اسماء الله و اتصال به خط امامت و ولایت است که می توان به شناخت حق تعالی و سعادت رسید. احمدی‌نژاد عنصر ویژه، اختصاصی و تأثیر گذار این انقلاب را هم اتصال آن به خط ولایت و امامت می داند. رییس‌جمهور می گوید: «امامت بالاترین هدیه‌ی خداوند برای بشریت است. همه‌ی پیامبران الهی آمده اند تا انسانها را با امام آشنا کنند و دست جامعه‌ی بشری را در دست امام بگذارند.»

احمدی‌نژاد می گوید:«خدای متعال برای شناساندن خودش به جامعه‌ی بشری انسان کامل را خلق کرده است تا او تجلی کامل اسماء الهی باشد. می خواهید خدا را بشناسید، راهش انسان کامل است.» او به این بیان رایج اشاره می کند که امام عصر(عج) مجرای فیض الهی است.

بعد از تبیین دقیق مفاهیمی از این دست است که احمدی‌نژاد سخن از ولایت فقیه به میان می آورد و ولایت فقیه را در ربط با مفهوم امام و ولایت حضرت حجت تعریف می کند. او می گوید: «همه عظمت انقلاب شما در اتصال به این حلقه امامت است. اصلاً نظام ولایت یعنی نظام متصل به امامت و این رمز عظمت و اثرگذاری است. این رمز پیروزی و ماندگاری است.»

با این مقدمه است که نتیجه گیری او از بحث شیرین می شود. احمدی‌نژاد در سخنرانی های مختلف بر این نتایج تأکید می کند. او می گوید: «صرف یک اعتقاد نظری در عالم آن مشکلی را حل نمی کند. مجاهدت ها، ماندگاری ها و... همه به خاطر اتصال به امام است و اصلاً نظام متصل به ولی فقیه یعنی دعوت به امام. همه عظمت جمهوری اسلامی که در همان ولایت فقیه است در ارتباط با امام است.»

رییس‌جمهور همچنین معتقد است: «جمهوری اسلامی ایران یک فریاد بلند دعوت به امام حق است. نظام ولایت فقیه جرقه، راهنما، نورافکن و حلقه‌ی وصل است.» او بارها بر این مضمون تأکید می کند که زندگی در سایه ولایت فقیه و توجه به امر و رضایتی او تمرین زندگی در سایه امام معصوم است. احمدی‌نژاد می گوید: «نظام ولایت فقیه حلقه اتصال به جامعه مهدوی و تمرین آمادگی برای زیستن در جامعه مهدوی محسوب می‌شود.»

احمدی‌نژاد می گوید: «نظام ولایت فقیه یعنی نظام متصل به حقیقت امام و همه‌ی عظمت انقلاب در این است. اتفاقاً شما ببینید، نقطه‌ی کانونی دشمنی دشمنان انقلاب هم همین جاست. اصلاً اصل دعوای شیطانی اینجاست. وقتی کسی را از امام جدا کردند، یعنی دیگر تمام شد. چیزی باقی نمی ماند. یک مرز بسیار باریک است. به محض اینکه به این طرف مرز آمد، تمام است و دیگر چیزی وجود ندارد و خیال شیطان راحت می شود.»

رییس‌جمهور تصریح می کند: «در دوران غیبت، امت رها نشده است و ولایت فقیه، منصوب غیر مستقیم امام معصوم است.» او ادامه می دهد: «امروز نظام ولایت فقیه، حلقه اتصال و تمرین زندگی در نظام امامت وموجب وحدت و رشد و انسجام و قدرت و عزت اسلام است؛ چنان که همه شاهد بوده ایم و هستیم.»

احمدی‌نژاد این بحث را حتی در جمع عمومی مردم در 22 بهمن 85 مطرح می کند و به تفصیل در این باب سخن می گوید: «ولایت فقیه در راستای امامت ضامن استقلال، یکپارچگی و حرکت صحیح و رو به رشد ملت و کشور ماست. ولایت فقیه رمز استواری و ماندگاری ملت عزیز ایران است. ولایت فقیه فریاد خداپرستی و عدالت طلبی ملت ما و همه‌ی ملت‌های عالم است. ولایت فقیه ضامن سربلندی، عظمت، همدلی و پیروزی‌های ملت ایران است. در طول 28 سال بسیاری از توطئه ها، فتنه ها و تهاجمهای دشمن از فشارهای سیاسی، طراحی‌های تبلیغاتی، تلاش برای ایجاد تفرقه، درگیری‌های گوناگون توسط گروه‌ها و دستجات متفاوت و از جنگ سنگین تحمیلی که همه‌ی قدرتهای عالم در آن شریک و متحد بودند، تا ایجاد برخی ناامنی‌ها و جنگ‌های روانی همه و همه به لطف عزت، ایستادگی و درایت رهبری عزیز در طول انقلاب خنثی شده است و کشتی حرکت ملت ایران از طوفان‌های سهمگین دوران ما به سلامت به ساحل آرامش رسیده است. دنیا بداند ملت بزرگ ما به خوبی دریافته است و ایمان دارد که ولایت فقیه که شعبه ای از ولایت رسول اعظم حضرت محمد مصطفی(ص) است و شعبه ای از ولایت ائمه‌ی اطهار (ع) است، یک گوهر ناب و یک عطیه‌ی الهی است. به همین دلیل است که ملت ایران با همه‌ی وجود و تا پای جان در تبعیت و دفاع از این حقیقت الهی ایستاده است و خواهد ایستاد.»

او ادامه می دهد: «امروز پرچم عزت و صلابت ما در دست رهبری معظم انقلاب است. ناکامی دشمنان زشت خو در هجوم مستمر به این رکن انقلاب موجب شده است که اخیراً زبونانه و ذلیلانه به دروغ و شایعه پناه ببرند. شایعاتی که ترجمه‌ی امیدها و آرزوهای آنان است. به فضل الهی این آرزوها را مانند صدام به گور خواهند برد. امروز به لطف خداوند رهبری عزیز انقلاب سالم و با صلابت پرچم عزت و انقلاب ملت ایران را بر دوش می کشند و ملت نیز با بیداری، آگاهی و اشتیاق و متحد پشت سر ایشان در حرکت است.»

اگر دولت اصلاحات کوشید تا موضوعاتی را گفتمان عمومی کند و دموکراسی و آزادی را در افکار عمومی تقدس بخشد، احمدی‌نژاد در سخنرانی های مکرر خود در شرایطی سخن گفتن از مفهوم و جایگاه ولایت فقیه را مدنظر قرار داد که بسیاری از اصولگراها به صف انقلابیون شرمنده پیوسته بودند. آنهایی که همان روزها معتقد بودند برای رسیدن به قدرت چاره ای جز سخن گفتن در چارچوب گفتمانی اصلاحات وجود ندارد؛ نمی توان مفاهیم انقلابی را به مردم عرضه کرد؛ چه آنکه این مفاهیم قابلیت پذیرش خود را در جامعه از دست داده است و...

و امروز همان کسی که به تعبیر فائزه هاشمی، به معنای واقعی التزام به رهبری را نشان داد، مورد برخی بی انصافی ها قرار می گیرد. البته در مقام عمل کاستی ها و لغرش های هر شخصی قابل نقد است و احمدی‌نژاد هم بی نقص نبوده و نیست اما اینکه برخی بکوشند تا تمامی حقایق را وارونه جلوه دهند و از این مسیر، راهی برای خویش به سوی کرسی قدرت بگشایند یا فعالیت های زودهنگام انتخاباتی را با تخریب پی بگیرند، صحیح و قابل قبول به نظر نمی رسد.